Filteren

Brouwhandleiding
Schoonmaken Schroten Maischen Filteren Koken Koelen Vergisten Bottelen Proeven Etiketteren

Filteren is de stap tussen het maischen en koken en heeft als doel om zo veel mogelijk vaste bestanddelen van het beslag achter te laten in het filterbed en zo een heldere wort te krijgen met zoveel mogelijk suikers en andere smaakstoffen uit de mout.

Ongeacht of je brouwt met de brouwketel of met de pannen, gelden de volgende belangrijke punten:

• Laat het beslag na de laatste maischstap 10 minuten rusten. Dit geeft de vaste deeltjes in het beslag tijd om neer te dalen en een fatsoenlijk filterbed te vormen. Doe je dit niet, dan gaat het "filteren" wel heel snel, maar haal je weinig rendement (suikers) uit je Bostel, wat voor een te laag SG kan zorgen. Dit zorgt voor een lichter bier, in elke zin van het woord.
• Verstoor het filterbed zo min mogelijk nadat het zich gevormd heeft. Laat spoelwater niet in de filterkuip kletsen, prik niet in het filterbed (ook niet als het filteren langzaam gaat), etc...
• Zet altijd 5-10L meer spoelwater op dan je denkt nodig te hebben en zet het op tijd op, bijvoorbeeld tijdens het maischen.
• BELANGRIJK: Draai de kraan van het vat / de ketel dicht als het filterbed droog dreigt te vallen. het filterbed mag pas droogvallen als je klaar bent met filteren, omdat:
  • De fijne deeltjes die bovenop liggen "in het filterbed getrokken worden", waardoor het filterbed dichtslibt, het filteren hierna erg moeizaam gaat, en je ongewenste bijsmaken krijgt.
  • Er treed oxidatie op vanwege de zuurstof uit de lucht waar het filterbed mee in aanraking komt.
• Gebruik heet spoelwater (80-85°c) om een hoge viscositeit te behouden.
• Filter eerst langzaam en bouw de snelheid langzaam op. Hiermee voorkom je dat het filterbed dichtslaat en de filtering heel lang duurt.
• Verstoor het filterbed zo min mogelijk. Het houdt een heleboel stoffen tegen die je niet in je bier wilt hebben. Plaats bijvoorbeeld een schaaltje op het filterbed om daar het spoelwater in te gieten, zodat je het niet direct op het filterbed giet.

Uitvoering - Brouwketel

Om met de brouwketel te filteren heb je een paar dingen nodig:

• Een goed volle pan heet water (80-85°c)
• Een goede maatbeker (3 liter is wel fijn)
• Iemand die sterk is en de mout ton op kan tillen.

Om het bier te filteren moet de interne ton met al het graan omhoog getild worden. Als het goed is staat de brouwketel op het soep verhoginkje, nu moet iemand naast de brouwketel (op het verhoginkje dus) gaan staan en met het handvat de graanton omhoog tillen. Als het niet lukt om hem in een keer omhoog te tillen dan kan je hem altijd even vasthouden, want hij word lichter omdat je wort er langzaam uitlekt. De ton heeft voetjes, waarmee je hem mooi neer kunt zetten bovenin de ketel, let op: deze voetjes kunnen ook in de weg zitten met optillen.

Wanneer de ton eenmaal opgetild is is eht tijd om er rustig water overheen te doen, om zo te proberen alle suikers er uit te trekken. Het is hierbij belangrijk dat je bij houd hoeveel water je er bij aan het gooien bent (voor je brouw schema). Je wilt eigenlijk doorgaan totdat je nouwelijks meer suikers uit je graan trekt, dit kan je schekken met de recractor meter (vang een beetje vocht wat uit de ton lekt op met een lepeltje, en leg dat op de refractor meter, als hij laag uitleest is het goed).

Breng aan het einde je ton met graan naar de trog.
let op: Doe dit in een pan, zodat je niet de hele vloer smerig maakt.

Uitvoering - Pannen

Benodigdheden

• Pan met beslag.
• Lege pan om de wort in te koken.
• Vergistingsvat. Kraantje aan de buitenkant, Filterheks aan de binnenkant.
• Stoel of een slangetje.
• Spoelwater (80-85°C).

Stappenplan

1. Plaats het vergistingsvat op het kookeiland en check dat het kraantje dicht is.
2. Doe het beslag in het vergistingsvat en laat 10 minuten rusten zodat zich een filterbed kan vormen. Doe de deksel er op om het afkoelen te beperken.
3. Zet de lege pan onder het kraantje. Op een stoel, of gebruik een slangetje om de wort in de pan te laten lopen zonder al te veel geklater.
4. Draai het kraantje van het vergistingsvat een beetje open en laat de wort langzaam in de pan lopen tot het filterbed bijna bovenkomt.
5. Draai het kraantje dicht en giet deze wort terug in het vergistingsvat. Tip: plaats een klein schaaltje in het filterbed zodat je de vloeistof daar in kan gieten ipv direct op het filterbed.
6. Herhaal stap 4 en 5 tot er een heldere vloeistof uit het kraantje komt. Dit helpt het filterbed om te zetten, verhoogt je rendement en zorgt voor een helderder bier.
7. Voeg nu telkens spoelwater toe aan het vergistingsvat wanneer het filterbed bijna bovenkomt. Laat de wort rustig doorlopen; het is aan te raden om het kraantje niet te hard open te draaien, dit zorgt vaak later voor een langzamere filtering.
8. Draai het kraantje dicht zodra je de benodigde hoeveelheid spoelwater hebt gebruikt, of zodra de wort de gewenste SG (voor het koken) heeft bereikt. Gebruikt hiervoor de refractometer.
9. Zet nu eerst de wort op een grote pit of de industriebrander om het aan de kook te brengen. De wort is tijdens het filteren afgekoeld, dus dit kan even duren.

Opruimen

Terwijl de wort aan de kook wordt gebracht, kan je de filteropstelling opruimen.

1. Zet het vergistingsvat op de rand van de spoelbak en draai het kraantje open; laat al het overtollige vocht er uit lopen.
2. Zet vervolgens het vergiet in de spoelbak en gooi hier het droggevallen filterbed, de bostel, in. Druk het vocht er uit met een spatel. Pas op, is heet Sjaak!

De bostel kan je gebruiken om brood te bakken, kippen te voeren, of je kan het in het GFT gooien.

Ouderwets filteren met een hevelfilter.

Filterproblemen

Filterproblemen zijn niet ongebruikelijk, maar het is wel belangrijk om het filteren zo goed mogelijk te doen, om zo alle waardevolle stoffen uit de bostel te halen en tevens een helder bier te krijgen.

Filteren gaat te snel

Als het filteren te snel gaat, kan dit leiden tot een lager rendement en troebel bier. Het filterbed heeft in dit geval niet goed zijn werk kunnen doen.

Laat het filterbed zetten

Een te snelle filtering kan komen doordat het filterbed nog niet goed is gezet. Zorg dat het filterbed minstens 10 minuten de tijd heeft gehad om te kunnen zetten. Geef het nog wat extra tijd als de filtering te snel gaat.

Filteren gaat te langzaam

Dit is een probleem waar menig brouwer tegenaan is gelopen en wat verschillende mogelijke oorzaken kan hebben.

Begin langzaam

Om te voorkomen dat het filterbed dichtslaat, kan je het beste langzaam starten. Draai in het begin het kraantje maar een klein beetje open. Draai vervolgens elke paar minuten het kraantje iets verder open, tot er geen merkbare toename van filtersnelheid meer is.

Zorg dat het beslag niet te veel afkoelt

Een kouder filterbed heeft een lagere viscositeit, wat de snelheid van het filteren omlaag kan brengen. Zorg er daarom voor dat de brouwemmer of brouwketel niet te veel afkoelt tijdens de 10 minuten waarin het filterbed zich zet. Dit kan je bijvoorbeeld doen door een deksel er op te leggen.

Ook helpt het om warm spoelwater te gebruiken. Spoelwater van minstens 80°C is zeker aan te raden.

Gebruik rijsthulzen

Zeker bij recepten met moutsoorten die veel eiwitten bevatten (bijv. haver- en tarwemout), kan het voorkomen dat het filterbed snel verstopt raakt. Door het toevoegen van rijsthulzen wordt dit probleem beperkt.

Bij uiterste nood: roer het filterbed om

Het verstoren van het filterbed wordt als een behoorlijke zonde gezien. Als de filtering echter daadwerkelijk is gestopt, kan je soms niet anders.

Bepaal eerst de oorzaak van het probleem, pas de tips hierboven doe indien mogelijk / indien van toepassing. Op dit punt wil je wellicht ook overwegen het beslag weer eerst op te warmen, aangezien het waarschijnlijk flink afgekoeld is ondertussen. Vervolgens:

1. Roer het filterbed stevig om
2. Laat wederom 10 minuten rusten om het filterbed te laten zetten
3. Begin met filteren naar een aparte pan. Begin langzaam. Filter tot er een heldere vloeistof uit de brouwemmer / brouwketel komt.
4. Zet nu de pan weer onder de kraan met de heldere wort die je tot dusver had. Schenk de troebele wort bovenop het filterbed zodat het nogmaals gefilterd kan worden. Ga hierna verder waar je gebleven was met filteren.